Altijd als ik langs Skillaerd fiets, verbaas ik me over de propeller die daar in het gras voor het kerkhof staat uitgestald. Ik heb een tijdje gedacht dat dit voor de sier was, zoals mensen ook wel eens een scheepsschroef in de tuin hebben staan. Maar een van de bladen van de propeller is duidelijk verbogen, dus er moet iets mee gebeurd zijn. Van de week zag ik voor eerst het informatiebord staan, dat bij de ingang van het kerkhof is opgesteld. Zo’n bord maakt me heel nieuwsgierig. Ik stapte af en ging lezen. Daarna ben ik het kerkhof op gegaan. Een wat oudere vrouw ging mij voor. Zij maakte het hek open en ging kennelijk de graven verzorgen. We hebben nog even gepraat over de bomen op het kerkhof die almaar hoger worden. De alleenstaande toren raakt inmiddels bijna uit zicht. De mooie foto’s, die Martin Kers ooit maakte van deze plek, kloppen allang niet meer. Er stonden twee verse kransen bij de acht oorlogsgraven in het midden van het kerkhof. Door de gegevens die op het informatiebord vermeld staan, maar ook door wat googelen op internet, kwam ik het volgende te weten.

De propeller is afkomstig van een Stirling bommenwerper. De Stirling was de eerste viermotorige, zware bommenwerper in de de tijd van Tweede Wereldoorlog. Hij kon acht ton aan bommen meetorsen en rechtstreeks doorvliegen tot aan Berlijn en terug. De Stirling was al in 1936 ontworpen, maar werd pas in 1941 operationeel. Dat duurde overigens niet lang, want al in 1943,  toen de Royal Air Force een verbeterd type bommenwerper in gebruik nam, werd  de Stirling voor tweedelijns acties achter de hand gehouden.  De enigszins logge Stirling bleek kwetsbaar te zijn voor aanvallen van de Duitse Messerschmidt. Het is een wat eigenaardig toestel met twee geschutskoepels. Eén zit bovenop en de ander in de staart.

In de nacht van 1 op 2 maart 1943 voerde de RAF met 302 vliegtuigen een aanval uit op Berlijn. Een van de deelnemende toestellen was een Stirling BF 347 van het 15de Squadron RAF, dat gestationeerd was op de vliegbasis Bourn in het Engelse Cambridgeshire. Het zuidwesten van Berlijn werd getroffen en 20 fabrieken, een aantal spoorwegwerkplaaten en 875 huizen werden zwaar beschadigd. 191 mensen kwamen om. Op de terugweg werd de Stirling bommenwerper aangevallen door een Duitse Messerschmidt 110 nachtjager, afkomstig van de vliegbasis Leeuwarden.

Dit toestel werd gevlogen door Luitenant Wolfgang Kuthe. De Stirling werd neergeschoten en ontplofte om 00.58 uur bij de Mantgumervaart. De bemanningsleden zijn begraven op het kerkhof van Skillaerd. Op de stenen kwam te staan wat men door middel van identificatieplaatjes kon achterhalen. Dat was niet meer dan een naam en een nummer. Hoewel er acht grafstenen werden geplaatst bevatte het toestel volgens de officiële Engelse gegevens maar 7 bemanningsleden.

Piloot: Fight sergeant Harold Stanley Howland, 26 jaar, afkomstig uit Romford Essex; Bommenrichter Sergeant James Gordon Lamb, 26 jaar afkomstig uit Meilor, Lancashire. Navigator: Sergeant George William Armer, 30 jaar, afkomstig uit Kendal, Westmoreland; Boortwerktuigkundige: Sergeant Albert Leslie Hyrons; Radiotelegrafist: William Henry Pritchard, 26 jaar, afkomstig uit Ballnam, Londen, Rugkoepelschutter Sergeant William Alfred Marten, afkomstig uit Ketley Wellington, Salop. Staartkoepelschutter: Sergeant George Arthur Moss, afkomstig uit Stainers Middlesex.

De propeller van de neergestorte bommenwerper werd in 1988 in de Mantgumervaart gevonden door Carl Field uit Hindeloopen. Hij ontdekte hem bij toeval. Met toestemming van de gemeente Littenseradeel nam hij de propeller mee naar huis. Nadat het vliegtuigonderdeel een paar jaar in zijn tuin heeft gestaan, heeft Field in samenspraak met de gemeente besloten om van de propeller een monument te maken. Het monument is onthuld op 29 april 1992 door burgemeester Johan Oldenziel en Carl Field. Het informatiebord is onthuld op 5 mei 1998 door leerlingen van basisschool ‘De Folefinne’ uit Oosterwierum.

De vluchtroute van de Stirling BF 347

Elk jaar vindt de officiële 4 mei-herdenking van de gemeente Littenseradiel plaats op dit kerkhof. Bij de graven van de bemanning worden dan ook kransen gelegd. Twee jaar geleden is de propeller gerestaureerd en werd er een nieuw informatiepaneel geplaatst. Bijzonder is dat er foto’s van het vliegtuig en haar bemanning gevonden zijn. Op YouTube is een filmpje te zien over de bouw van de Stirling. Op het eind komt de zevenkoppige bemanning in beeld van een Stirling die op punt staat van vertrek voor de gevaarlijke vlucht naar Berlijn. Misschien zijn het wel de dezelfde zeven jonge mannen die in Skillaaerd begraven liggen. Ze waren op weg naar huis. Toen ik het hek van het kerkhof achter me sloot, zwaaide de oude vrouw me nog na. Ik keek omhoog. Over tien jaar  is de toren niet meer te zien, dacht ik bij mezelf. Opnieuw zag ik de propeller en ik verbeeldde me dat ik het geronk van de vier motoren hoorde.